Meme coin đã thay đổi lịch sử giá trị của internet như thế nào?

Tác giả: Neso

Tiêu đề gốc: Linh hồn văn hóa của đồng Meme

Hãy để chúng ta làm rõ điều này ngay từ đầu. Một mặt, đồng tiền meme (memecoins) - chúng không có quy tắc. Được sinh ra từ nhịp đập tập thể của văn hóa internet. Mặt khác, đồng tiền rác (shitcoins) - chúng ngắn ngủi, mang tính đầu cơ, và hoàn toàn không có linh hồn. Việc nhầm lẫn hai khái niệm này không chỉ là một sai lầm ngữ nghĩa, mà còn là một sự bất hòa văn hóa. Việc gọi các token như $TRUMP hoặc $LIBRA là "đồng tiền meme" thật sự giống như việc nhầm bóng của một chiếc bóng là mặt trăng.

“Meme giống như virus, từ một bộ não truyền sang bộ não khác.” — Richard Dawkins, "Gene tự kỷ" (1976)

Từ lý thuyết cơ bản mà Dawkins định nghĩa meme là "đơn vị văn hóa", đến sự ra đời của Dogecoin vào năm 2013, meme coin đã trở thành kết tinh của văn hóa trực tuyến và tài chính phi tập trung. Nhưng điều quan trọng là phải phân biệt giữa meme coin thực sự - những sản phẩm văn hóa phát sinh từ sự hài hước của cộng đồng, giá trị chia sẻ và sự lan tỏa tự nhiên - với các đồng coin rác, mà mục đích duy nhất là khai thác cơn sốt đầu cơ. Việc nhầm lẫn hai khái niệm này không chỉ là một sai lầm ngữ nghĩa; nó làm yếu đi nền tảng văn hóa của meme coin như một hiện tượng hấp dẫn. Meme coin là câu chuyện giao dịch tài sản, giá trị của nó là sản phẩm phụ của niềm tin tập thể.

Những meme không phải là hình ảnh tĩnh hoặc trò đùa: chúng là những gen văn hóa, biến đổi và lan truyền qua tương tác của con người. Dawkins đã mô tả meme như là "những kẻ sao chép ích kỷ" trong phép ẩn dụ của ông vào năm 1976, tranh giành sự thống trị trong nền kinh tế chú ý. Những đồng tiền meme như DOGE hoặc PEPE thể hiện quá trình tiến hóa này:

Một meme (ví dụ như Doge) biến thể thành token, đạt được tính thực dụng tài chính trong khi vẫn giữ lại DNA văn hóa của nó.

Cộng đồng như một hệ sinh thái, khuếch đại và chia sẻ những giá trị (hài hước, nổi loạn, hoài niệm) gây được tiếng vang.

Cơ sở hạ tầng blockchain đã tăng tốc độ sao chép, mỗi ngày tạo ra hơn 40.000 loại meme coin.

Khác với các đồng tiền rác thiếu khả năng thích ứng văn hóa, các đồng tiền meme phát triển mạnh mẽ thông qua việc nhúng vào ký ức tập thể. Chúng cũng kết nối hai thời đại văn hóa internet: Web2 và Web3.

Trong Web2, meme là hàng hóa tập trung. Các nền tảng như Reddit và Twitter kiếm tiền từ nội dung lan truyền qua quảng cáo, nhưng các nhà sáng tạo hiếm khi thu được lợi ích kinh tế từ đó. Meme được phát tán qua các nền tảng như Reddit hoặc Twitter, nhưng việc kiếm tiền từ chúng là tách biệt (ví dụ, doanh thu quảng cáo của nền tảng chứ không phải thu nhập của nhà sáng tạo). Sự trỗi dậy của Dogecoin vào năm 2013 là một ví dụ: cộng đồng của nó đã tài trợ cho các hoạt động từ thiện, nhưng thiếu quyền sở hữu giá trị tài chính của meme.

Web3 biến meme thành tài sản tự chủ, cộng đồng biến văn hóa của họ thành tiền tệ. Meme trở thành quyền lợi có thể giao dịch, được quản lý bởi cộng đồng phi tập trung chứ không phải bởi thuật toán của công ty. Sự chuyển đổi này thực sự mang tính cách mạng, vì meme từ nội dung ngắn hạn trở thành tài sản văn hóa lâu dài. Ví dụ, PEPE đã lấy lại meme Pepe từ việc chiếm dụng Web2, cho phép những người nắm giữ "sở hữu" một phần lịch sử internet.

Sự chuyển biến này sẽ biến meme từ nội dung tạm thời thành tài sản văn hóa bền vững, được quản lý bởi cộng đồng phi tập trung thay vì thuật toán của công ty. Đồng meme thực sự tuân theo quỹ đạo theo kiểu Darwin:

• Ra đời: Meme được token hóa, thường xuất hiện dưới hình thức châm biếm.
• Tăng trưởng: Cộng đồng sử dụng sự hài hước và nỗi nhớ để xây dựng vốn xã hội.
• Trưởng thành: Các đồng tiền meme thành công phát triển ra hiệu ích xã hội nhất định (người giữ không chỉ đầu tư vì lợi nhuận mà còn vì danh tính).
• Di sản: Meme coin có thể biến mất (phần lớn), hoặc phát triển thành biểu tượng văn hóa/truyền thuyết dân gian. Ví dụ, sự bền vững của Dogecoin bắt nguồn từ huyền thoại từ thiện của nó.

Coin rác đã vượt qua vòng đời này. Chúng là xác sống tài chính - thiếu câu chuyện, chỉ sao chép thông qua các chiến lược cướp bóc và thao túng giá. Chúng thiếu sự hỗ trợ văn hóa, điều này đã định sẵn tính chất ngắn ngủi của chúng.

Coin meme thực chất lưu trữ các tiểu văn hóa Internet vào blockchain và đóng vai trò như một truyền thuyết dân gian của thế kỷ 21. Ngược lại, coin rác thiếu sự cộng hưởng cảm xúc này, không thể tạo ra lòng trung thành của cộng đồng. Chúng tận dụng các xu hướng mà không đóng góp vào câu chuyện văn hóa, làm cho lĩnh vực tiền điện tử xa rời nguồn gốc phản văn hóa của nó. Có sự khác biệt giữa meme và ký sinh trùng meme.

Thách thức thực sự hiện nay là duy trì tính toàn vẹn văn hóa. Việc nhầm lẫn giữa meme coin và shitcoin đe dọa tiềm năng văn hóa của lĩnh vực tiền điện tử (do sự xói mòn niềm tin từ các token khai thác, các bản sao chất lượng kém ngăn chặn đổi mới và làm loãng sự sáng tạo, tính biến động hoàn toàn và lừa đảo dẫn đến sự quản lý nghiêm ngặt, do đó đe dọa tự do sáng tạo, v.v.).

Hãy cùng chúng ta nhìn lại lịch sử. Dogecoin được tạo ra bởi Billy Markus và Jackson Palmer vào năm 2013, ban đầu là một sự chế giễu Bitcoin và là sự tôn vinh cho meme Doge. Toàn bộ dự án tràn đầy sự tự trào. Tuy nhiên, chính sự châm biếm này đã giúp nó nổi bật trong lĩnh vực tiền mã hóa ngày càng nghiêm túc và cạnh tranh. Chỉ trong vài tháng, một cộng đồng trung thành (bạn có thể gọi là cult) đã nhanh chóng hình thành, tài trợ cho các hoạt động như tài trợ cho đội trượt băng Jamaica tại Thế vận hội mùa đông 2014 và gây quỹ cho các chương trình nước sạch. Những hoạt động từ thiện ban đầu này đã tiết lộ một tinh thần cộng đồng vượt ra ngoài sự đầu cơ. Theo Susan Blackmore trong cuốn "The Meme Machine" (1999), sự thành công của meme phần lớn phụ thuộc vào khả năng của nó trong việc vang vọng với bối cảnh văn hóa chung. Meme coin đạt được điều này bằng cách sử dụng sự hài hước như một con ngựa thành Troy; mọi người tập hợp quanh những tiền đề hài hước, nhưng họ ở lại vì cảm giác thuộc về. Dù là đăng tải những meme vô lý hay gây quỹ cho những hoạt động kỳ quặc, các cộng đồng này đã biến "nền kinh tế chú ý" thành giá trị kinh tế thực tế. Cộng đồng đã tạo ra vô số meme, retweet và kênh Discord, khuếch đại động lực văn hóa. Sự truyền thông chéo kỹ thuật số diễn ra nhanh đến mức giá trị của meme coin thường không phải vì tính hữu dụng nội tại của nó, mà là do sự tăng giá vô tận do hài hước thúc đẩy. Theo thời gian, nếu meme tạo ra sự cộng hưởng đủ rộng (như Doge), mã thông báo đó có thể vượt qua trạng thái đùa giỡn ban đầu của nó, trở thành một biểu tượng văn hóa riêng của nó.

So sánh, coin rác thiếu bất kỳ nền tảng văn hóa có ý nghĩa nào. Chúng tồn tại hoàn toàn như những công cụ đầu cơ, với các nhà sáng tạo khai thác tiếp thị lan truyền và FOMO (nỗi sợ bỏ lỡ), mà không đóng góp bất cứ điều gì thực sự cho hệ sinh thái tiền điện tử hoặc văn hóa rộng lớn hơn. Giá trị của coin meme mang tính cảm xúc; giá trị của coin rác mang tính giao dịch. Thị trường tiền điện tử - đặc biệt là trên các chuỗi như SOL, nơi giao dịch nhanh chóng và giá rẻ - có thể bị ngập tràn bởi các token nở rộ như nấm sau mưa trên các nền tảng như pump.fun. Nhưng không phải tất cả nấm đều có thể ăn được. Như nhà báo Coindesk Brady Dale đã viết trong một bài báo năm 2021 về những người bắt chước Dogecoin, "sự khác biệt thực sự không nằm ở mã, mà ở câu chuyện." Coin rác thiếu chiều sâu câu chuyện. Chúng không có sự châm biếm hài hước, không có các hoạt động từ thiện, và không có cảm giác tham gia tập thể vượt ra ngoài đầu cơ. Các token gọi là PolitiFi phát sinh năm ngoái (như $MAGA Coin, $BODEN hoặc $KAMA) exemplifies coin rác cách khai thác các chủ đề có tính phân cực văn hóa (trong trường hợp này là chính trị) để thúc đẩy đầu cơ. Những token này không kết nối cộng đồng, mà vũ khí hóa sự cuồng nhiệt chính trị để kiếm lợi nhanh chóng. Chúng không ăn mừng một trò đùa chung, mà trở thành chip trong một sòng bạc kỹ thuật số, bị che phủ bởi các sự kiện đẩy và kéo được dàn dựng kỹ lưỡng. Năm 2022, đã có nhà báo viết trên New York Times rằng, "các token thương hiệu chính trị khai thác căng thẳng trong thế giới thực để có được động lực thị trường ngắn hạn, để lại một nhóm nhà đầu tư thất vọng." Chúng ta đều đã thấy năm nay nó phát triển như thế nào. Khả năng lan truyền virus của một token không thể cơ bản trao cho nó vị thế coin meme. Coin meme khai thác các tham chiếu văn hóa hoặc nỗi nhớ tập thể. Coin rác thì đơn giản chỉ ký sinh trên cùng một cơ chế virus, nhưng thiếu câu chuyện sâu sắc hơn. Do đó, chúng sẽ nhanh chóng bị loại bỏ.

“Chúng là những người lướt sóng kinh tế,” Noelle Acheson nói trong cuộc phỏng vấn với Decrypt (năm 2021). “Một kỳ quan biến mất nhanh chóng và hình thành cũng nhanh như vậy, không để lại bất kỳ dấu ấn văn hóa bền vững nào.”

“Meme là DNA của văn hóa chúng ta. Chúng là mã sống, không ngừng thay đổi, được lan truyền thông qua bắt chước và tái tạo tập thể.” ——Susan Blackmore, “Cỗ máy meme” (1999)

Việc nhầm lẫn giữa đồng meme và đồng rác thực sự gây ra mối đe dọa đối với tính hợp pháp và phong cách nghệ thuật mà các đồng meme mang lại cho lĩnh vực tiền điện tử. Đồng meme từ lâu đã là con đường vào lĩnh vực tiền điện tử cho những người mới, họ có thể bị những công cụ tài chính phức tạp hơn làm cho sợ hãi. Khi khán giả thấy lĩnh vực này bị làm loãng bởi những token khai thác không có linh hồn văn hóa, điều đó có thể xói mòn lòng tin và sự nhiệt huyết.

Coin meme phản ánh tâm lý tập thể của văn hóa mạng - bài viết trên Reddit, meme trên Twitter, kênh Discord. Coin rác đã làm trống rỗng khái niệm meme, đơn giản hóa nó thành "virus". Kết quả là một thị trường ngập tràn rác kỹ thuật số, che khuất những dự án thực sự làm phong phú thêm bức tranh sáng tạo. Coin meme thực sự đã kích hoạt văn hóa internet và xây dựng sự đồng cảm trong cộng đồng toàn cầu. DOGE đã thành công ban đầu vì nó thú vị, hòa nhập và phản ánh cốt lõi nhẹ nhàng của sự hài hước trên internet. Các token như PEPE tiếp tục truyền thống này. Coin rác thì thiếu đi ma thuật cộng đồng này. Chúng được phát hành bởi những người gần như không hiểu nhận thức về thương hiệu (hoặc tham chiếu meme). Chúng không "thuộc về" một cộng đồng, mà đang khai thác nó.

Đó là lý do tại sao việc gọi tiền ảo vô giá trị là "tiền ảo meme" giống như việc gọi slogan quảng cáo là nghệ thuật cao cấp. Sự tương đồng bề ngoài che giấu một khoảng cách khổng lồ về tính chân thực và mục đích. Tiền ảo meme không chỉ đơn thuần là một trò đùa. Chúng là gương phản chiếu bản ngã của văn hóa Internet. Ngược lại, tiền ảo vô giá trị là sự méo mó trong gương hài hước - chỉ có bề mặt, không có thực chất. Việc gộp cả hai lại với nhau là một sự hiểu lầm về cả hai. Văn hóa rất mong manh. Đừng để nó sụp đổ. Theo lời Richard Dawkins, meme là "đơn vị văn hóa". Hãy tôn trọng định nghĩa này và nhớ lý do chúng ta tham gia vào lĩnh vực tiền mã hóa: không chỉ để kiếm tiền, mà còn để thuộc về.